ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 11، بهمن 1401 ، شماره پی در پی 81

تحلیل انتقادی ساختار و محتوای فرهنگ نظامی پژوهی

صفحه (205 - 219)
سیدعلی رضوانی ، سیدجواد مرتضایی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1401

چکیده

زمینه و هدف: با وجود نمایه های شبکه ای که دسترسی به پژوهشهای مورد نیاز را تسریع و تسهیل کرده، همچنان کتابهای مقاله پژوهی محل مراجعۀ پژوهندگان است و چنانچه موضوع چنین کتابی تحقیق پیرامون نظامی گنجوی باشد، که جایگاهی ارزشمند در ادبیات ایران و جهان دارد، اهمیت آن دوچندان خواهد بود. هدف از این جستار تحلیل انتقادی کتاب فرهنگ نظامی‌پژوهی، نوشتۀ زینب نوروزی (1391) و تبیین محاسن و معایب آن در سطوح ساختاری و محتوایی و نیز پیشنهاداتی برای اصلاح آن در چاپهای بعدی است.

روش مطالعه: رویکرد نظری این پژوهش مطالعات فرانقدی یعنی نقدِ آثار انتقادی است. داده های مورد نیاز این تحقیق ازطریق کندوکاو در منابع کتابخانه ای تأمین شده و سپس این داده ها با روش توصیفی - تحلیلی واکاوی شده اند. در مسیر تحقیق، بسته به موضوعات فرعی، دامنۀ مطالعات ابعاد ساختاری و محتوایی کتاب را پوشش داده است.

یافته ها: مجموع یافته های تحقیق در دو گروه ‌محاسن و معایب اثر قابل توصیف است. اهمیت موضوع منتخب، بازۀ زمانی معلوم تحقیق، وصف مضامین و منابع اصلی هر مقاله، نقد مقالات از منظر ساختاری و محتوایی، یادکرد از پژوهشهای متأثّر از هر مقاله، طبقه بندی موضوعی مقالات و زیرمجموعه های آنها، ارائۀ تحلیلهای آماری و درج نمایه های چندگانه جزو محسنات این کتاب است. از سوی دیگر، عدم استقصای تام درمورد مقالات بازۀ تحقیق و چاپ مجدّد آنها، خطا در نتایج تحلیلهای آماری، خطا در رعایت توالی زمانی مقالات و الگوی مناسب برای درج سال نشر، عدم دقّت در ثبت عنوان دقیق مقالات و نام نویسندگان و نشانی دقیق مقاله ها از کاستیهای آن است.

نتیجه گیری: فرهنگ نظامی پژوهی اثری ارزشمند با محسنات متعدّد است که با رفع عیوب ساختاری و محتوایی آن در چاپهای بعدی، میتوان بر ارزش علمی آن افزود.

کلمات کلیدی
نقد کتابشناسی , فرهنگ نظامی‌پژوهی , تحلیل ساختاری , تحلیل محتوایی

• حقیقی، ف. (1392). «نقدی بر کتابشناسی ادبیّات داستانی معاصر فارسی». مجلّۀ نقد ادبی، (24) 6، زمستان، صص213-199.
• سلطانی، پ. و راستین ف. (1379). دانشنامۀ کتابداری و اطّلاع‌رسانی. چاپ دوم، تهران: فرهنگ معاصر.
• صدیق بهزادی، م. (1374). «مقاله نامه ها». مجلّۀ نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 4، زمستان، صص 131-126.
• عبدی، ل. و همکاران. (1390). «پیشنهاد چارچوبی نو برای کتابشناسی توصیفی-تحلیلی با تأکید بر دیدگاه انتقادی». مجلّۀ تحقیقات اطّلاع‌رسانی و کتابخانه های عمومی، شمارۀ1، پیاپی72، بهار، صص51-21.
• نصرتی، م. (1391). مقدّمات فرانقد ادبی، کرمان: مؤلّف.
• نوروزی، ز. (1391). فرهنگ نظامی پژوهی. تهران: علمی و فرهنگی.
• نوروزی ز. (1389). «آسیب‌شناسی تحقیقات مربوط به نظامی گنجوی». مجموعۀ مقاله های پنجمین همایش پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، تهران، ج1، صص1620-1602.
• نوروزی، خ. (1387ب.). «نقد و تحلیل تحقیقات نظامی‌پژوهی در کتابهای فارسی (1384-1300)». رسالۀ دکتری رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرّس.
• نوروزی، خ. (1387الف). «تحلیل رویکرد تحقیقات نظامی شناسی در کتابهای محققان ایرانی از 1380تا1384 ش.». دوفصلنامۀ پژوهش زبان و ادب فارسی، شمارۀ10، بهار و تابستان، صص 100-80.
• نوروزی، ز. (1386). «سیر نظامی‌پژوهی در هشتاد سال اخیر». مجموعۀ مقالات فرزان، بیرجند: انتشارات دانشگاه بیرجند